مصطفی کمال پورتراب

مصطفی کمال پورتراب  آهنگ‌ساز ایرانی و مدرس و استاد تئوری موسیقی و از اعضای هیئت مؤسس و نایب‌رئیس شورای عالی خانه موسیقی ایران در سال 1303 در تهران به دنیا آمد. پدر او از افسران نظامی شوروی بود که بعد از انقلاب اکتبر سال ۱۹۱۷ به ایران آمد. او از کودکی علاقه به موسیقی را بروز داد و شروع به یادگیری مقدمات موسیقی کرد. در سال 1318  وارد دوره  متوسطه هنرستان عالی موسیقی شد و تا سال ۱۳۲۴ در آنجا تحصیل کرد و مدرک دیپلم دریافت کرد. او سازهای متنوعی نظیر فاگوت را از یاروسلاوبیزا، ویولن را از حشمت سنجری و عطاالله خادم میثاق و تار را از موسی معروفی فرا گرفت. وی هم‌چنین تئوری موسیقی ایرانی را نزد روح الله خالقی آموخت.

پورتراب علاقه زیادی به آهنگسازی داشت. او علاوه بر فراگیری موسیقی کلاسیک با موسیقی ایران نیز آشنا شد. او از استادان برجسته ای نظیر  گیتی امیرخسروی، امانوئل ملیک اصلانیان و فریدون فرزانه ، پیانو، سلفژ و هارمونی، فرم و دشیفراژ را فرا گرفت. از دیگر استادان او می توان به حسین ناصحی، فؤاد روحانی، مهدی برکشلی و پروفسور هایموتویبر اتریشی اشاره کرد. پورتراب در ۱۳۴۲ بورس تحصیلی فرانسه را گرفت و برای ادامه تحصیل در رشته موزیکولوژی به پاریس رفت، سپس به ایران بازگشت.

پورتراب از ۱۳۲۴ تدریس موسیقی را آغاز کرد. وی در سال ۱۳۴۰ سرپرستی یکی از ارکسترهای وزارت فرهنگ و هنر ایران را به عهده گرفت. هم‌چنین در فاصله ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۲ مدیر هنرستان موسیقی ایران شد. بعد از انقلاب ۱۳۵۷ در ایران نیز کمال پورتراب به تدریس هارمونی و کنترپوان به صورت خصوصی ادامه داد و پس از گذشت چند سال، به عنوان استاد دانشکده موسیقی دانشگاه هنر و دانشگاه آزاد نیز به صورت رسمی در این زمینه تدریس کرد. او شاگردان زیادی را پرورش داده است. از جمله مطرح ترین شاگردان  وی می‌توان لوریس چکناوریان، علی رهبری، داریوش دولتشاهی و حسین علیزاده را نام برد.

آثار و تالیفات پورتراب نقش بسزایی در هنر موسیقی ایفا کرد. وی در طول عمر بابرکت خود توانست بیش از ۷۰ اثر مکتوب از خود بر جای بگذارد. یکی از مهم‌ترین آثار این موزیسین نامدار تئوری موسیقی نام دارد. از دیگر آثار وی می‌توان به مقاله ربع پرده در موسیقی ایران، نگره کامل موسیقی با همکاری پروفسور هانری شلان در پاریس، سلفژ پوتسولی، کنترپوان به زبان ساده، درک و دریافت و تجزیه و تحلیل موسیقی برای نوجوانان، تألیف مقدمه ای بر کتاب چند جلدی «زندگی بتهوون» ترجمه استاد مجلسی و صدها مقاله و رساله دیگر را نام برد.

از آثار موسیقایی او می توان به قطعاتی چون قطعه ای در چهارگاه ، سونات ویولن و پیانو در دومینور ، سه قطعه برای گروه خیام ، سوئیت هفت پیکر در نه قسمت برای ارکستر سمفونیک ، مارش در ماژور برای ارکستر سمفونیک ،رقص پریان در فامینور ، آواز بی گفتار دو قطعه برای ارکستر زهی و…. اشاره کرد.

سرانجام مصطفی کمال پورتراب پس از سال‌ها تلاش برای رشد موسیقی و تربیت شاگردان بسیار در سال 1395 در تهران درگذشت.