میرزا حسینقلی فراهانی معروف به آقا حسینقلی ، از نوازندگان سرشناس تار اواخر دوران قاجار بود که در سال 1230 در تهران به دنیا آمد. او فرزند کوچکتر علیاکبر فراهانی نوازنده معروف تار و برادر میرزا عبدالله فراهانی است. دو فرزند او یعنی علیاکبر شهنازی و عبدالحسین شهنازی نیز از نوازندگان سرشناس تار بودند. آقا حسینقلی شاگرد برادر بزرگ خود میرزا عبدالله فراهانی و سپس شاگرد پسرعمو یا پدرخوانده خود آقا غلامحسین فراهانی شد. همسر نخست وی، سکینه، از شاگردان تار آقا علیاکبر ، نوازنده، خواننده و موسیقیدان اندرونی شاهی بود که به گفته نزدیکان بسیار بر سبک هنر نوازندگی آقا حسینقلی تاثیر گذار بوده است.
ردیف آقا حسینقلی که توسط فرزند بزرگش علیاکبر شهنازی گردآوری شده است، یکی از ردیفهای معروف موسیقی ایرانی است. آقا حسینقلی صاحب مدرسۀ آموزش موسیقی بود و در منزل خود به شاگردان تار میآموخت. میرزا حسینقلی بیشک تأثیرگذارترین نوازندۀ تار آن دوران است. تقریباً تمامی تارنوازی قرن حاضر، مستقیم یا غیرمستقیم وامدار او ست. خانوادۀ فراهانی با تثبیت مدرسۀ موسیقی بهعنوان محلِ گذران زندگی، به نشر و گسترش موسیقی در جامعه پرداختند و نوازندگان زیادی را برای موسیقی ایران تربیت کردند. از جمله شاگردان آقا حسینقلی می توان به درویشخان، علینقی وزیری، مرتضی نیداوود ، یوسف فروتن و نیز پسر بزرگش علیاکبر شهنازی اشاره کرد.
جایگاه آقا حسینقلی قطعاً جایگاه بیمانندی است که در نتیجۀ تمرین زیاد، قدرت نوازندگی بالا و تسلط بیچون و چرایش بر تار به دست آمده است و بسیاری از فنون و ویژگیهای تارنوازیِ امروز به نام وی شناخته شدهاند. نخستین آثار صوتی باقیمانده از میرزا حسینقلی تقریباً متعلق به مجموعۀ دوستعلی خان معیرالممالک است. او و همکاران برگزیدهاش، سید احمد خان ساوجی، میرزا اسدالله خان اتابکی، باقر خان رامشگر و محمدباقر برای ضبط صفحه به پاریس رفتند در طول اقامتشان در پاریس، در دو استودیو به ضبط موسیقی پرداختند. بهرغم مشکلاتی که در ادامۀ این سفر و پس از آن برای توزیع صفحهها رخ داد، امروزه حدود ۱۸ صفحه از هنرنمایی میرزا حسینقلی، از این سفر، در دست است. تکنوازیهای این ضبطها در زمرۀ بهترین نمونههای باقیمانده از هنر میرزا حسینقلیاند.
اما مهمترین اثر او بهعنوان «ردیف میرزا حسینقلی» شناخته میشود که با ردیف برادرش میرزا عبدالله متفاوت بوده است. از ساخته های او می توان به قطعات چهارمضراب در آغاز دستگاههایی چون چهارگاه و ماهور، مقدمهای ضربی در ماهور ، گریلی شستی ، تصنیف چهارگاه «شهِ ما رفته سفر» و تصنیفی بی کلام در شوشتری که گرچه عنوان تصنیف دارد، برای ارکستر تنظیم شده است، نام برد. وی در سال 1294 در تهران چشم از جهان فروبست.
یک پاسخ