دمیتری شوستاکویچ آهنگساز روس دورهٔ شوروی و یکی از بزرگترین موسیقیدانان و نوابغ روسیه در قرن بیستم در سال 1906 در شهر سن پترزبورگ روسیه به دنیا آمد . پدرش بولسلاویچ شوستاکویچ شیمیدان بود که علاقه زیادی به موسیقی داشت و مادرش سوفیا واسیلیونا کوکولینا، پیانیست بود و پیانو تدریس می کرد. او در کودکی با موسیقی خو گرفت و مادرش به او پیانو آموزش می داد. شوستاکوویچ نه ساله بعد از تماشای اپرای “داستان تزار سالتان” نوشته ریمسکی-کورساکوف، به شدت تحت تاثیر قرار گرفت و تصمیم گرفت موسیقی را به طور جدی دنبال کند.
شوستاکویچ در سال ۱۹۱۸ مارش عزا را برای دو تن از سران حزب دموکرات که توسط بلشویکها به قتل رسیده بودند نوشت و یک سال بعد در سن ۱۳ سالگی از کنسرواتوار سن پترزبورگ پذیرفته شد و نزد موسیقیدانان بزرگی آموزش دید. از بخت بد، پدر دمیتری در سال 1922 درگذشت و خانواده در تنگنای اقتصادی قرار گرفت. مادرش به شغل اداری روی آورد اما پس از مدتی اخراج شد. دمیتری از 1923 در سینمای صامت شروع به نوازندگی کرد.
دمیتری شوستاکوویچ در دورانی زندگی می کرد که مواضع سیاسی و اعلام وفاداری به حاکمان و همسو بودن با آنان نقش حیاتی در زندگی هنرمندان داشت و به همین دلیل شوستاکویچ در یک جدال همیشگی با فضای سوسیالیستی و استالینی آن زمان بود. سمفونی اول شوستاکوویچ در 1926 توسط ارکستر فیلارمونیک لنینگراد به رهبری «مالکو» اجرا شد. موفقیت سمفونی شماره یک، شهرتی یک شبه برای شوستاکوویچ فراهم آورد.
شوستاکویچ سمفونی شماره ۲ را به سفارش حزب و دولت اتحاد شوروی و به مناسبت دهمین سالگرد «انقلاب سوسیالیستی اکتبر» تصنیف کرد و آن را «به اکتبر» نامید. اما این اثر خلاقیتهای نخستین سمفونی او را نداشت. دمیتری در سال ۱۹۳۰ کار روی اپرایی تازه به نام لیدی مکبثِ ناحیهٔ متزنسک را آغاز کرد. اپرای «لیدی مکبث» در لنینگراد و مسکو به روی صحنه رفت و تا سال ۱۹۳۶ بارها با موفقیت اجرا شد. در این میان استالین قدرت خود را در حزب و دولت تحکیم بخشیده، پیگرد و سرکوب مخالفان را آغاز کرده بود. در سراسر کشور روشنفکران و هنرمندان نخستین قربانیان او بودند.
دمیتری شوستاکویچ پس از اعتراض مأموران حزبی به «لیدی مکبث»، سمفونی پنجم را منتشر کرد که از مهم‌ترین کارهای او به‌شمار می‌رود. که به خاطرش مورد خشم حاکمیت هم قرار گرفت. او تا سال 1940، شش سمفونی، یک کوارتت زهی، دو سوییت جَز، تعدادی باله و کنسرتو نوشت. اوج شهرت او در زمان جنگ جهانی دوم و بخاطر اثر معروفش سمفونی هفتم یا «سمفونی لنینگراد» بود.
می توان والس شماره ۲ را مشهورترین و مورد پسندترین اثر او در میان عامه مردم دانست. این اثر شهرت فراوانی برای دمیتری به ارمغان آورد. در سال ۱۹۹۹ استنلی کوبریک در فیلم “چشمان کاملاً بسته” از این والس استفاده کرد. از دیگر آثار مشهور او سمفونی هشتم و نهم؛ اپرای کُمیک The Nose و اپرای تراژیک Katrina Izmailova هستند. او در سمفونی شماره 11 خود با هنرمندی تمام ، رویداد وحشتناک قتل‌عام مردم در سال ۱۹۰۵ توسط تزار را با موسیقی به تصویر کشید.
استالین در سال ۱۹۴۸ شروع به حذف و پاکسازی آهنگسازان کرد. استالین به کمیسرهایش دستور داد موسیقی «واقع‌گرایی سوسیالیستی» را به آهنگسازان تحمیل کنند و هر کس را که ایده دیگری دارد، خائن و ضد مردم بنامند. شوستاکویچ، پروکفیف، خاچاتوریان و مایاکوفسکی جزو اولین لیست ضد مردم بودند! بسیاری از آثار او تا پس از مرگش اجرا نشدند. شوستاکویچ در سال ۱۹۷۵ در سن ۶۸ سالگی بر اثر سرطان ریه در مسکو درگذشت. در سال ۲۰۰۶ به مناسبت صدمین سال تولدش در برخی از کشورها مراسم و کنسرت‌هایی به یاد او برگزار شد، از جمله مستیسلاو راستروپویچ که سمفونی هشتم او را در مسکو اجرا کرد.
یک پاسخ